آشنایی با روش‌ های پرداخت از دیرباز تاکنون بسیار جذاب است و تاریخچه آن بسیار قدمت دارد. احتمالا بیشتر ما دوست داریم بدانیم که گذشتگانمان چگونه مایحتاج خود را از طریق مبادلات تأمین می‌کردند. با ما همراه باشید تا مروری بر روش‌ های پرداخت و تاریخچه آن داشته باشیم. 

مبادلات پایاپای یا کالا به کالا نخستین شکل روابط اقتصادی انسان‌ها با یکدیگر بود. انسان غارنشین و ابتدایی در تلاش بود که ضمن حفظ جان خود، غذایی برای خود و خانواده تأمین کند. با گذشت هزاره‌ها و با رشد تمدن، یکجانشینی و زندگی مبتنی بر کشاورزی و دام‌پروری پدید آمد و در حاشیه آن مسئله «دارایی مازاد» مطرح شد. انسان‌ها به این نتیجه رسیدند که می‌توانند بخشی از دارایی‌ها یا تولیداتی را که مازاد بر نیازشان است، به همنوع خود بدهند و در ازای آن چیزی را از مازاد نیاز فرد مقابل دریافت کنند که به آن احتیاج دارند. منصفانه به نظر می‌رسید.

 

 

 

در این مقاله به بررسی تغییرات روش‌ های پرداخت از گذشته تاکنون می‌پردازیم.

 

مبادله کالا با کالا محدودیت‌هایی داشت و معمولاً تنها می‌توانست بین دو طرف صورت گیرد. از سویی ممکن بود دو طرف دقیقاً به کالای مازاد یکدیگر نیاز نداشته باشند. 

این امر باعث شد تا فکر انسان‌ها به کار بیفتد و برخی کالاها را که تقریباً نزد اکثریت ارزشمند دانسته می‌شدند، به عنوان کالای واسطه در نظر بگیرند. این‌گونه شد که موارد زیر به عنوان نخستین واحد‌های پولی شناخته شدند:

 

• دام‌هایی سودرسان مانند گاو، گوسفند و شتر 

• میزان مشخصی از مواد غذایی از جمله حبوبات و غلات 

• اشیای خاص مانند صدف (جالب است بدانید که صدف حتی پس از اختراع پول، در قرن شانزدهم و هفدهم میلادی دوباره به عنوان یک واحد پولی قابل استفاده در مبادلات و روابط اقتصادی در ایالات متحده رواج یافت.)

• میزان مشخصی از طلا، نقره، مس، برنز و ...

 

 

 

اولین روش پرداخت در میان مردم مبادله کالا با کالا بود.

 

استفاده از کالای واسطه زمینه را برای اختراع پول فراهم کرد. نخستین سکه‌های فلزی که به عنوان واحد پولی به کار گرفته شدند، قدمتی تخمینی از حدود هزار قبل از میلاد تا ششصد قبل از میلاد دارند. 

در قرون بعدی از پول چرمی که می‌توانیم آن‌ها را نخستین اسکناس‌ها تلقی کنیم، استفاده شد. قدمت این اسکناس‌ها به حدود 120 سال پیش از میلاد می‌رسد. البته این اسکناس‌ها بسیار بزرگتر از اسکناس‌های کاغذی امروز بود. ابعاد آن‌ها حدودا به یک چهارم متر مربع می‌رسید.

 

 

اختراع پول و ضرب سکه تغییر شگرفی در روش‌ های پرداخت و مبادله ایجاد کرد.

 

 

نخستین پول‌های کاغذی در چین و در حوالی 800 میلادی ساخته شد. در حقیقت مدت زیادی از ساخت کاغذ توسط چینی‌‌ها نگذشته بود که به فکر ساخت اسکناس کاغذی افتادند. با این حال مدتی طول کشید تا پول کاغذی مقبولیت یافت و جایگاه آن در مبادلات اقتصادی به رسمیت شناخته شد.

 

یکی از نقاط عطف که خوب است در تاریخچه پرداخت به آن بپردازیم، رواج سیستم بانکی است. اگرچه می‌توان برای صرافی‌ها یا صندوق‌های سپرده‌گذاری قدمتی باستانی قائل شد، اما تاریخچه بانکداری به سبک امروزی از زمان رنسانس آغاز شده است.

انگیزه تأسیس بانک‌ها در دشواری و هزینه‌هایی بود که نقل و انتقال پول نقد، خصوصا در حجم زیاد ایجاد می‌کرد. در آن زمان، مسئله امنیت مهم‌ترین اصل بود.

اداره نخستین بانک‌ها در دست طبقه اشراف بود که با مشکلاتی چون ورشکستگی نیز همراه بود. بانکداری ابتدا به صورت خصوصی بود و هر بانک، اسکناس مخصوص خود را داشت. اما به تدریج بانکداری به صورت متمرکز درآمد و به این ترتیب، اعتبار و اطمینان بیشتری یافت. امروز، بانکداری بسیار توسعه یافته و پیشرفته شده است و بدون وجود سیستم‌های بانکداری، نمی‌توان فعالیت اقتصادی چندانی را انجام داد.

 

تلاش‌ ها در راستای آسان‌ تر کردن روش‌ های پرداخت ادامه داشت. انواع اسناد اعتباری، چک، قبض و... ایجاد شدند که همگی تا حدی ریشه در شیوه‌ های پرداخت باستانی داشتند. نخستین ایده استفاده از کارت به جای پول نقد، در قرن نوزدهم شکل گرفت. زمانی که برخی از بخش‌های ارائه‌دهنده خدمات مانند هتل‌ها یا فروشگاه‌ها کارت شارژی را به جای پول نقد در اختیار مشتریان قرار دادند. به این ترتیب مشتریان نیازی نداشتند هزینه‌ها را حتما با پول نقد پرداخت کنند یا برای فراهم کردن آن به بانک‌ها مراجعه کنند. به این ترتیب زمینه برای پیدایش کارت‌های اعتباری فراهم شد.

 

 

 

استفاده از کارت‌های اعتباری باعث سهولت بیشتر در روش‌ های پرداخت شد.

 

در حقیقت آنچه در تاریخچه پرداخت همانند یک نقطه اوج بود، تولد و ظهور کارت اعتباری بود که در قرن بیستم روی داد. قطعا در دهه‌های آغاز پیدایش کارت اعتباری، نظام مالی مرتبط با آن چندان پیشرفته و گسترده نبود اما وقتی اختراعی مفید باشد، استفاده از آن به سرعت در جهان فراگیر می‌شود. در نیمه دوم قرن بیستم میلادی بود که کارت‌های اعتباری، نخست در آمریکا رایج شدند و پس از آن به کشورهای اروپایی رسیدند و امروز تقریبا در همه جای جهان شناخته شده هستند.

 

تاریخچه پرداخت با خودپرداز در ایران به سال 1350 خورشیدی بازمی‌گردد. بانک تهران نخستین بانکی بود که 6 دستگاه‌های خودپرداز  (ATM)  را وارد کرد و کارت‌هایی را برای استفاده مشتریان خود در اختیار آنان قرار داد. این‌گونه شد که نخستین کارت‌های اعتباری در ایران با نام تهران‌کارت مورد استفاده قرار گرفت. اما با توجه به آشنا نبودن مردم با روش‌ های پرداخت نوین و عدم اعتماد به دستگاه‌های خودپرداز، کارت‌های اعتباری در دهه 50 در ایران مورد استقبال قرار نگرفت و به مدت دو دهه از سیستم بانکی، خارج شدند.

در دهه هفتاد خورشیدی، مجدد تعدادی از بانک‌ها در ایران، کارت‌های اعتباری را وارد چرخه پرداخت کردند و از آن زمان ATM ها کاربرد خود را حفظ کرده‌اند.

به دلیل ایجاد صف‌های طولانی در مقابل دستگاه‌های خودپرداز، جهشی دیگر در پرداخت الکترونیک پدید آمد و آن ایجاد و توسعه دستگاه‌های پایانه فروشگاهی یا همان پوز بود. این دستگاه از طریق خط تلفن یا هر خط ارتباطی دیگر امکان انتقال وجه را از حساب خریدار به حساب فروشنده فراهم می‌کند. البته مدتی طول کشید تا زیرساخت‌های کافی برای استفاده فراگیر از این دستگاه‌ها فراهم شود. اما تقریبا از میانه دهه هشتاد خورشیدی استفاده از دستگاه‌های کارتخوان یا همان پوز، سرعت چشمگیری پیدا کرد.

 

در پنجاه سال اخیر سرعت پیشرفت دنیا در همه عرصه‌های علم و فناوری بی‌نظیر بوده است. عجیب نیست که تنها مدتی کوتاه پس از رواج کارت‌های اعتباری، دستگاه‌های خودپرداز و کارتخوان، در دهه نود میلادی، روش‌ های پرداخت اینترنتی وارد اقتصاد جهانی شد. صنعت پرداخت اینترنتی به سرعت رشد کرده و در کمتر از سه دهه به وضعیت فراگیر و جهانی امروز رسیده است.

در تاریخچه پرداخت، نخستین مورد آنلاین مربوط به یک سفارش پیتزا است که در سال 1994 ثبت شده است. همچنین نخستین پرداخت به وسیله گوشی تلفن همراه مربوط به سال 1997 و شرکت کوکاکولا است. دستگاه‌های فروش خودکار کوکاکولا با پیامک، پول را از حساب مشتری کسر می‌کردند.

با ساخت گوشی‌های تلفن همراه هوشمند و امکان اتصال آن‌ها به شبکه اینترنت، انقلابی تازه در همه عرصه‌های زندگی روی داد. اپلیکیشن‌های پرداخت سبب شده‌اند در سال‌های اخیر پرداخت‌های موبایلی به رشدی بی‌نظیر و آمار ده‌ها تریلیون دلاری برسند.

 

ارز دیجیتال یا رمز‌ارز از روش‌ های پرداختی است که صفر تا صد آن الکترونیکی است. ارز دیجیتال مانند سکه و اسکناس قابل لمس نیست. این نوع ارز تنها با رایانه قابل محاسبه و پرداخت است.

بیت کوین یکی از مشهورترین ارزهای دیجیتال است اما این نوع ارز انواع گوناگونی دارد. ارز دیجیتال نیز همانند ارزهای معمول (سکه و اسکناس) که با نام فیات شناخته می‌شوند، دارای کارت‌های اعتباری، درگاه پرداخت ارز دیجیتال، صرافی و... هستند. از روش‌ های پرداخت موبایلی و اینترنتی می‌توان برای نقل و انتقال ارز دیجیتال استفاده کرد.

 

 

استفاده از ارزهای دیجیتال جدیدترین نوآوری در روش‌ها پرداخت است.

 

به مرور با پیشرفت و توسعه روش‌ های پرداخت، شرکت‌های پرداخت در ایران تأسیس و آغاز به کار کردند. این شرکت‌ها انواع خدمات و روش‌ های پرداخت را به مشتریان ارائه می‌دهند. یکی از بزرگترین شرکت‌های ارائه‌دهنده دستگاه‌های کارتخوان و خدمات پرداخت الکترونیکی در ایران شرکت تجارت الکترونیک پارسیان (تاپ) است.

 

تجارت الکترونیک پارسیان به دو روش کار شما را آسان می‌کند:

 

•  

تاریخچه پرداخت و پول مسیر پر فراز و نشیبی را طی کرده تا به شیوه‌های نوین و آسان امروزی رسیده است. امروز جز با روش‌ های پرداخت مدرن نمی‌توان با شتاب و تحولات زندگی همراه شد. استفاده از روش‌ های پرداخت متنوع به صورت اینترنتی یا حتی داد و ستد با استفاده از رمزارزها تحولی در فرآیندهای مالی و اعتباری ما ایجاد کرده است که در گذشته، تجربه‌ای از آن نداشتیم.